Thursday, October 10, 2013

त्यी दशैं फेरी फर्केनन् ।

शीर्षक त शायद अरु कसैले लेखिसकेको हुनुपर्छ तर म यहाँ आफ्नो कथा लेख्दै छु ! प्रत्येक वर्ष दशैं यसरी नै आउँछ, जान्छ  हामी संधै यही गुनासो गरिरहन्छौं कत्ति रमाइलो थियो पोहोर परारको दशैं, कत्ति उमङ्ग थियो बाल्यकालको दशैंमा  तर आज दशैं कत्ति नीरस छ, कत्ति खल्लो छ  बिगतमा बाँच्ने त हामीलाई बानी परिसक्यो  त्यो रमाइलो त शायद त्यो उमेरको, त्यो समयको थियो होला  त्यो उमङ्ग त बालापनको थियो होला तर हाम्रो मन त्यतैतिर अडिरहन्छ  त्यो उमेर जहाँ चिची, पापा नाना पाए मनै फुरुङ्ग हुन्छ, दशैं संधै आइरहे जस्तो नलाग्ने कुरै भएन  के थाहा ! आजकलका भुराभुरिहरुलाई पनि दशैं उत्तिकै रहरलाग्दो हुँदो हो, म यसै भन्न सक्दिन 

दशैं र मामाघरको सम्बन्ध चाहीं मलाई खुब अजीब लाग्छ - आजसम्म पनि । केटाकेटीको लागि शायद सबभन्दा प्यारो, घरबाहिर निस्कंदा जाने पहिलो ठाउँ हो मामाघर । हुँदाहुँदा दशैंमा कपडा पनि मामाघर जाने लुगाभनेर किनिदिन्छन। मेरो लागि पनि मामाघरको बिशेष महत्तो थियो । नयाँ लुगा लगाएर मामाघर जान पाइने।। मेरो मामाघर टाढा थियो, एउटा चम्चै चम्चाले घेरिएको ठुलो चौर पार गरेर जानुपर्थ्यो। म सानैदेखि अन्तर्मुखी स्वभाबको थिएँ । जिज्ञासु थिइन, सोध्ने बानी थिएन । जीवनमा जे जती सिकें, आफैं सिकेँ, परेर सिकेँ । त्यसैले त्यी चम्चाहरुको बारे ममीबुवालाई कहिल्यै सोधिन ।बसले त्यी चम्चाहरूलाई एक फन्को मार्थ्यो । अर्को बस चडेपछी तेस्ले पनि फेरी फन्को मार्थ्यो। ए राता मकै! कुरै पो बुझ्न गारो । मामाघर हिंडेको मान्छेलाई फेरी घरै पुर्याइदेला भन्ने डर! रमाइलो चाहीं- घोडा चढेका मान्छेका ठुला-ठुला शालिक देख्दा लाग्थ्यो, हेरीरहुँ जस्तो ।त्यसैले आजसम्म पनि मलाई वार मुभिजप्रति आकर्षण छ । मैले धेरै पछि मात्र थाहा पाएँ-त्यी चम्चाहरु टुंडिखेलको बार रहेछन।

मामाघर मन पर्नुको  खाँटी कारण भने अर्कै थियो । दशैंको टिका थालीमा टिका, जमरा, अनि पैसा राखेर लगाइदिन्थे-हजुरबुवा, हजुरआमा, मामाहरुले । आजसम्म पनि त्यो थालीभरी दूई रुपयाँको हरियो हरियो नोटको सम्झना ताजै छ । म चाहीं टिका लगाइदिनु भन्दा अघिनै थालीको पैसामा झम्टा मारीहाल्थेँ । पछि पछि त मलाई टिका लगाइदिने बेला पैसै लुकाउन थाले । अर्को मजाको कुरा चाहीं मलाई टिका लगाइदिन खुब गारो थियो। टिका लगाउन मरे मान्दिनथें । मेरो हात खुट्टा समातेर टिका लगाइदिनु पर्थ्यो । टीका लगाउनेबित्तिकै पुछेर फाली पनि हाल्थें । खै किन हो आजसम्म पनि मेरो निधारमा राम्ररी टीका अडिन्न । आज मामाघरको हजुरबुवा बित्नुभएको पनि बर्षौ भैसक्यो । तर त्यी स्मरणहरु भने मेटिएका छैनन् । प्रत्येक वर्ष दशैंमा मामाघर जाँदा हजुरआमाले पुराना कुरा खोतलिहाल्नु हुन्छ- कम्ता गारो थिएन, यस्लाई टीका लाउन, पैसा त यसरी लुट्थ्यो

त्यतिखेर हाम्रो गाउँमा दशैंको माहोल अबर्णनिय हुन्थ्यो । हाम्रो गाउँ वारीपारि गाउँको केन्द्रबिन्दु थियो - ब्यापारको बिशेषगरी । दूई-चार पसल भएको, बाटो चलेको हाम्रो गाउँले सबै गाउँलाई जोडेको थियो । फलत: दशैं तिहारमा मानिसको जमघट हुने नै भयो । मेलामाझैं बाक्लो उपस्थिती हुन्थ्यो मान्छेको - कोहि सहर झर्ने, कोहि पसल छिर्ने, कोहि लंगुरबुर्जा, पिंग आदिमा रमाइलो गर्ने । हाम्रो गाउँमा पिंग हाल्ने पिपलको काइदाको रुख छ, झ्याम्म परेको ठुलो रुख । पिंग पनि रुखको टुप्पोनै छोलाझैं मच्चाउन मिल्थ्यो । मान्छेहरु पिंग मच्चाउन को भन्दा को कम भन्दै प्रतिस्पर्धा गर्थे । पिंग खेल्ने र हेर्ने मान्छेको ताँती हुन्थ्यो । ठुला मान्छेले त पालो पाईनसक्नु हुन्थ्यो, हामी भुराभुरिलाई कसले खेलाईदेवोस त्यत्रो बडेमाकोपिंग । झुक्किएर खेलाईदिए पनि यो काल्लियो, काल्लियोभन्दै झार्दीहाल्थे असत्तीहरुले । त्यसैले घरको पिंडीमा हामीलाई पिंग हाल्दिन्थे । चिची खाँदै त्यस्तो पिंग खेलेको हिजोजस्तो लाग्छ । रहर त ठूलै पिंग खेल्ने हुन्थ्यो तर त्यो सम्भव थिएन । तैपनि ठुलो पिंग खेल्न नपाउनु को असन्तुस्टी एकातिर पन्छाएर त्यो समय, त्यो मान्छेको भीड सम्झिदै मात्र पनि कत्ति रमाइलो लाग्छ । उमेर बढ्दै गएपछि लिंगे पिंग पनि हालियो, ठुलो पिंग पनि मच्चाइयो ।
दशैंमा अलि मन नपर्ने दिन चाहीं मलाई अस्टमी हो । कम्ता हैरान खेलउँथेनन, घर परिवारले त्यो दिन । बिहान बिहान देखि उठेर नुहाउनु पर्ने रे । कारण नुहाएन भने अर्को जुनीमा बोका हुन्छ रे । मन नलागे पनि नुहाउन चाहीं नुहाउँथे । यही सोचेर डर लाग्थ्यो- यी सबै खसी-बोका पूर्वजन्ममा ननुहाएका होलान्, आफु पनि तेस्तै भइएला फेरी । नुहाइवरी नाला भगवती थान पुजा गर्नु जानु पर्थ्यो । ठाउँ ठाउँमा पुजा गर्दै हुल बाँधेर मन्दिर जान रमाइलै हुन्थ्यो । मन्दिरमा भने घन्टौं लाइन लाग्नुपर्थ्यो । त्यस्तै परे मान्छेले बाहिरबाटै चढाईदिन्थे । ममा भगवान प्रति आस्था (या डर भनुँ ?) चाहीं थियो र आजपनि छ । अबेरसम्म बसेर पुजा गर्थें । अनि त्यसपछि किनमेल गर्ने, खाजा खाने, लंगुरबुर्जा खेल्ने गर्थ्यौँ ।

नाला जान रहर लाग्ने मुख्य कारण भने लंगुरबुर्जा हो । मान्छेहरु लंगुरबुर्जा खेल्नकै लागि मन्दिर जान्थे । कम्ता मन पर्थेन, मलाई पनि त्यो खेल; गए एक आए डबल, तेब्बर, कति कति । आज पनी मलाई त्यो खेल तेत्तिकै मन पर्छ । खास दिमाग लगाउन पनि नपर्ने, पैसा भए  खेलो, नभए हिँडो । तेत्तिखेर सुका, मोहोर देखि रुपयाँसम्म पैसा हाल्न मिल्थ्यो । पाँच रुपयाँ राख्ने मान्छेलाई त हामी खूब धनी मान्छे भन्ठानथ्यौं । त्यस्तै परे तिनिहरुले हामी ढुकेर बसेका भुराभुरिलाई सुका मोहोर दिई पो हाल्थे । अनि तेही लंगुरबुर्जामा पैसा हाल्यो, सक्यो । एक पटक त्यसरी खेल्दा मैले बगलीभरी पैसा जितें । त्यतिखेर कुन्नि कसले एक सुका दिएको थियो । लंगुरबुर्जा खेल्ने मान्छेको भीड हुन्थ्यो, एउटा कुनाबाट छिरेर म फुच्चे पैसा राख्न बसेको थिएँ ।पैसा जितिसकेपछि भीडबाट निस्कें अनि  दङ्ग परेर शानका साथ सबैलाई देखाएँ । तर मलाई घर जानै मन लागेन । फेरी बसें, खेल्न । बिस्तारै बिस्तारै खल्ती रित्तिदैं गयो । टाट पल्टिएपछि लुत्रुक्क परेर घरतिर लागें । घर गएर सोचें- थुक्क! जितेपछि नखेलेको भए पनि हुन्थ्यो । तर त्यसपछि नि लंगुरबुर्जाको लत लागिरह्यो पछिसम्म । पछि-पछि अलि ठुलो भएपछि आफै खाले सम्म पनि भैएको छ । पैसाको लोभमा जति पनि हान्ने हुँदा खाल, बाल्टिन र गट्टी शुद्द मान्छेले थुतेर लगेको हिजो जस्तो लाग्छ ।

उमेर अलि बढ्दै गएपछि तास पनि खेल्न थालियो । गाउँमा त्यतिखेर चलेको खेल थियो- चल शत्र । शायद आजकल खेलिने फलांशको नेपाली रुप हुनुपर्छ त्यो । कुन्नि कसले सिकाइदिएको थियो त्यो खेल मलाई । हामी एकदुई जनाले जानेपछि अरु दौंतरीलाई पनि सिकायौं । केटाकेटी माझ छिट्टै लोकप्रिय भयो त्यो खेल । एक रुपयाँ सामान्य भइसकेको थियो । जतिखेर नि केटाकेटी हरु त्यही खेल्न थाले. त्यस्तै परे ठुलाबडा सँग पनि । आँगनमा, पिंडीमा, ट्वाइलेको छतमा जहाँ पनि केटाकेटीहरु तासमा झुम्मिन थाले। अत्ति भएपछि बौ-आमाहरुले गाली गरे । त्यसपछि खुलमखुल्ला तास खेलेको चाहीं देखिएन । तर उम्रेंदै तीन पातका हामी बच्चाहरु गोठमा लुकी लुकी भए पनि चल शत्र खेल्थ्यौं ।

आज बर्षौंपछि समय बदलिसकेको छ । संगै हुर्के बढेका, पढेका दौंतरीहरु पनि छुटिसके, कोहि कता कोहि कता । फेसबुकमा ‘Happy Dashan’ लेखेर दशैं सकिन्छ, विवसता छन् सबैको आ-आफ्नै । बालापन अब स्मरणमा मात्र बाँकी छ । अब मामाघर जाने लुगाकसैले किन्दिदैन । थालीको पैसा झम्टा मार्न मन लाग्दैन, टीका पुछेर फाल्न सकिन्न । यत्ती हो- हजुरआमाको कुरा सुनेर रमाइलो लाग्छ । सोच्छु- म पनि त्यस्तो थिएँ र? गाउँ सुनसान छ, पहिले जस्तो चहलपहल छैन दशैं जस्तो महान चाडमा पनि । फाट्टफुट्ट मान्छे मात्र उकालो-ओरालो गरेको देखिन्छ । त्यो ठुलो झ्याम्म परेको पिपलको रुख पनि बुढो भैसक्यो । यध्यपि त्यस्मा अझै पिंग हालिन्छ । फरक यत्ती हो- पहिला पिंग हाल्न पनि मान्छेको भीड हुन्थ्यो, आज खेल्ने मान्छे पनि छैनन् । नाला बजार, मन्दिर जान पनि त्यती उत्साह छैन । जाने पनि कोसँग? साथिहरु पनि छैनन् । मन्दिर खाली छ, बजार सुनसान । फाट्टफुट्ट भुराभुरिहरु लंगुरबुर्जा खेलेको देखिन्छ । अब त त्यती मन पनि छैन । चलशत्रको स्थान आजकल फलाँशले लिइसकेको छ । खेल्न मन पर्छ, रमाइलो गर्न मन पर्छ तर खेल्ने मान्छे खोई? जीवन बुझ्न पनि कति गारो? त्यही पुरानो समयमा फर्किन मन छ तर कसरी? त्यी सबै दशैंहरु फेरी फर्केर आए पनि हुने, तर अब त्यो सब सम्भव छैन । समयले कोल्टो फेरिसकेको छ ।


First published on insanevibes.wordpress.com on 17th October 2012

No comments:

Post a Comment

Your comments will be highly appreciated.